คลังภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านกับสมุนไพรชุมชนภาคอีสาน

Abstract

การวิจัยครัง้ นีมี้วัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ความรู้ภูมิปัญญาหมอพืน้ บ้าน ตัวอย่างและประชากร โดยกำหนดหมอชาวบ้านที่สูงอายุ และมีประสบการณ์รักษานาน กว่า 10 ปีขึน้ ไป จำนวน 4 คนภาคอีสานใน 3 จังหวัด ยโสธร ร้อยเอ็ด ศรีสะเกษ จำนวน 4 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยได้แก่แบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง สมุดบันทึก กล้องถ่ายภาพ แถบ บันทึกเสียง การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการศึกษาพบว่า หมอพืน้ บ้านทัง้ 4 คน อายุระหว่าง 63-85 ปี ประสบการณ์รักษาระหว่าง 22-55 ปีมูลเหตุ จูงใจส่วนใหญ่จากศรัทธาโดยได้รับการถ่ายทอดจากญาติในครอบครัว จากการชักชวนของ พระภิกษุ ขัน้ ตอนการเรียนจากการสังเกตเป็นลูกมือผู้ชว่ ยเก็บยาติดตามรับใช้ใกล้ชิดครูผู้ถ่ายทอด การรักษาโดยการเป่าคาถา ยาฮากไม้ ค่าตอบแทนแล้วแต่จะให้ หรือคิดตามค่ายา ข้อปฏิบัติข้อ ห้ามหมอต้องอยู่ในศีลธรรม มีเมตตาแก่คนไข้ องค์ความรู้ของหมอพืน้ บ้าน ด้านการรักษานัน้ คือ การเป่ารักษา ให้ยาสมุนไพร การ วินิจฉัย จากการซักประวัติ สังเกตลักษณะอาการบุคลิกของคนไข้ กรณีเป็นโรคภายนอกที่ปรากฏก็ ตรวจร่างกายโดยการดู ตรวจสัมผัสความร้อน ลักษณะสีผิวความผิดปกติของร่างกาย แหล่งที่มาสมุนไพร จากดงป่าสงวน คันนา หรือซือ้ วิธีการเตรียมยา ขุดเฉพาะใช้ ถากเปลือกเพื่อรักษาต้นไว้ ส่วนการอนุรักษ์จะปลูกชดเชย นำเมล็ดพืชสมุนไพรไปหว่านไว้ในป่า รวมทัง้ มีต้นกล้ากระจายรอบๆ ซงึ่ เป็นการดำรงอยู่แบบ ธรรมชาติ